نشریه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس
پیاپی 27 (بهار 1395)

جرم و جنایت از پدیده های رایج در جوامع بشری می باشند. نرخ جرم  و جنایت و شدت و ضعف آن در جامعه انسانی، تابعی از وضعیت و کارکرد نهادهای آن جامعه است رشد لجام گسیخته جرایم در جوامع را بایستی بر مبنای شرایط ساختاری و کارکردهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر آن تحلیل نمود. این مقاله که حاصل تحقیق نگارنده در خصوص «مطالعه و بررسی جرایم گروه های قومی در ایران اختصاص یافته، به صورت موردی در استان گلستان به اجرا در آمده است. این تحقیق به روش اسنادی و پیمایشی به اجرا در آمده است.جامعه آماری تحقیق را کلیه محکومان و مجرمان زندان های استان گلستان تشکیل داده اند و اطلاعات و داده های مورد نیاز با استفاده از تحلیل محتوای پرونده های محکومان و تکمیل پرسشنامه در بین 460 زندانی جمع آوری شده و نتایج زیر به دست آمده است : 1- میزان جرایم تابعی از شرایط ساختاری است که گروه های قومی به آن تعلق دارند. 2- میزان و تنوع جرایم در بین گروه های قومی به یک اندازه توزیع نشده است به طوری که بیشترین میزان جرم در بین گروه قومی سیستانی و کمترین آن در بین گروه های ترک ملاحظه شده است. 3- اعتیاد قاچاق، مصرف مواد مخدر، قتل و سرقت اهم جرایم گروه های قومی در استان گلستان می باشد. 4- میزان و تنوع جرایم در بین گروه های قومی مهاجر به مراتب بیشتر از گروه های قومی بومی (محلی) است. این تحقیق نشان داده است که متغیرهای محیط اجتماعی در مقایسه با متغیرهای فیزیولوژیکی و روان شناختی، اثرگذاری بیشتری در افزایش نرخ جرایم در بین گروه های قومی دارند.

رعایت اصل عدالت در دسترسی به مراکز خدماتی به ویژه فضاهای آموزشی ایجاب می کند تا در مکان یابی و توزیع این فضاها شرایط و ضوابط موجود رعایت شود به گونه ای که می بایست تمام شهروندان بتوانند نیازهای خدماتی و شهری خود را با هزینه کم و سرعت زیاد تامین کنند. هدف از این پژوهش بررسی توزیع مکانی مراکز آموزش عالی شهر ایلام و تعیین پهنه های مناسب به منظور ارایه الگوی مطلوب است.روش تحقیق حاضر توصیفی-تحلیلی و از نوع کاربردی است. مبانی تیوریک بر اساس مطالعات اسنادی، کتابخانه ای و مراجعه به سازمان های ذیربط جمع آوری شده است. داده های جمع آوری شده در سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و در قالب  پایگاه داده مبتنی بر ساختار رستری تدوین گردید، در مرحله بعد وزن معیارها به روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) محاسبه و جهت دستیابی به نقشه نهایی از عملگر کاما در منطق فازی (fuzzy) بهره گرفته شد. نتایج نشان می دهد دانشگاه پیام نور و دانشگاه آزاد در وضعیت نامطلوبی نسبت به معیارهای پژوهش قرار گرفته اند؛ دانشگاه باختر نیز وضعیتی بین مطلوب و نامطلوب به خود گرفته به عبارتی در قسمت شمالی وضعیت نامطلوب و در قسمت جنوب وضعیت مطلوبی دانشگاه باختر را احاطه کرده است. دانشگاه های پیام نور، باختر و دانشگاه آزاد به علت قرارگیری در محدوده شهر و دسترسی مناسب ساکنان به این مراکز سبب انسجام ساختار در قسمت غربی شهر شده اند اما دانشگاه ایلام با قرارگیری در خارج از محدوده و دسترسی نامناسب، یک گسیختگی را سبب شده و اثر مطلوب و مثبتی   نشان نمی دهد البته شاید در بلند مدت شاهد اثرات مطلوب دانشگاه ایلام در ساختار کلی شهر باشیم. ارایه الگوی مطلوب و تعیین پهنه های  مناسب بر اساس نقشه نهایی  برای مراکز آموزش عالی در شهر ایلام میتواند در کاهش مشکلات مکانی موجود مراکز فوق و رضایتمندی شهروندان موثر و در ساختار شهر ایلام می تواند اثرات مثبت داشته باشد.

درحال حاضر صنعت گردشگری یکی از منابع مهم تولید درآمد، اشتغال وایجاد زیر ساخت ها برای نیل به توسعه پایدار محسوب می شود. توجه به ویژگی های اقلیمی یک منطقه وتاثیری که این ویژگی هادر شکل گیری توریسم می گذارند، اهمیت فراوانی دارد. شناخت محدودیت ها ومخاطرات تهدید کننده اقلیمی ونیزآگاهی ازجاذبه ها وپتانسیل های نهفته درویژگی های اقلیمی برای هرگونه برنامه ریزی در سطوح مختلف ملی، استانی وشهری از جمله گردشگری از اهمیت بالایی برخوردار است. چرا که شناخت دقیق ویژگی های اقلیمی می تواند زمینه نیرومندی برای برنامه ریزی گردشگری فراهم می سازد. دراین پژوهش به منظور ارزیابی شرایط اقلیم گردشگری وجاذبه های اقلیمی استان زنجان از نقطه نظر گردشگری، ازشاخص اقلیم گردشگری TCI وداده های اقلیمی 4 ایستگاه سینوپتیک استان استفاده شده است. بدین منظور ابتدا آمار هفت پارامتر اقلیمی موردنیاز به صورت ماهانه از ایستگاه های سینوپتیک استان دربازه زمانی 14ساله (1997-2010) استخراج شد. پس از استخراج آمار، پایگاه اطلاعاتی مربوطه تشکیل وبرپردازش آن ها با استفاده از شاخص TCI اقدام گردید. سپس با بهره گیری از نرم افزار GIS درمیان یابی، تعمیم داده های نقطه ای به پهنه ای وترکیب نقشه ها زمان مساعد جهت حضور گردشگران دراستان زنجان مشخص شد. نتایج پژوهش نشان داد که ماه های می، ژوین، ژوییه، آگوست، سپتامبرواکتبر با رتبه عالی وایده آل بهترین شرایط رابرای حضور گردشگران دراستان دارا می باشد. درماه های نوامبر،دسامبر ،ژانویه فوریه ،مارس وآوریل به دلیل نفوذ وگسترش سیستم پرفشارغربی وکاهش دما، استان زنجان وضعیت مناسبی برای حضور گردشگران ندارد.

مسکن به عنوان یکی از پدیده های واقعی،از نخستین مسایلی است که بشر همواره با آن دست به گریبان بوده و همواره در تلاش برای دگرگونی و یافتن پاسخی مناسب،معقول و اندیشیده برای آن است؛ از جهت دیگر،بخش اعظمی از ساخت و سازهای درون شهری مربوط به این نوع کاربری می باشد.به همین دلیل رویکرد اتخاذ شده برای طراحی آن بر روی کل شهر اثر گذاشته و دارای جنبه اجتماعی بارزتری می باشد.بنابراین در شهر اسلامی باید اصول و معیارهای طراحی خانه از منظر اسلام در مراحل مختلف کار مدنظر قرار گیرد و یا به عبارتی ساختارها با کارکردهای مورد نظر دین مبین اسلام منطبق باشد.اما مسئله این است که با توجه به اهمیت موضوع کمتر به این مهم پرداخته شده است؛ امر مهمی که این پژوهش بر آن است که با روشی توصیفی-تحلیلی مبتنی بر تحلیل محتوای پهنانگر اسناد حاصل از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و مصاحبه با خبرگان به آن بپردازد.بر اساس یافته های تحقیق،ساختارها و کارکردهای مسکن مبتنی بر آموزه های اسلامی را در سه سطح مفاهیم،الگوها و کالبد را می توان در کنار سایر تقسیم بندی ها مورد تدقیق قرار داد. در انتها نیز بر اساس یافته های تحقیق راهکارهایی پیشنهاد گردید.

گسترش شهر ها و شهرنشینی و به دنبال آن مشکلات خاص شهرنشینی تهیه و اجرای طرحهای توسعه شهری (جامع و تفصیلی) را ضروری ساخته است. نکته ای که باید در مورد این طرحها بدانیم اینکه در عمل چقدر موفق، کارآمد و قابل اجرا بوده اند. در این تحقیق به بررسی میزان تحقق پذیری کاربریهای مسکونی طرح تفصیلی (در بخشی از هسته مرکزی) شهر قزوین پرداخته شده است.    روش تحقیق در این پژوهش روش توصیفی - تحلیلی بوده که اطلاعات از طریق مطالعات اسنادی، کتابخانه ای و میدانی جمع آوری شده است. از روش توصیفی جهت شناخت محدوده مورد مطالعه با استفاده از GIS  وضع موجود و طرح تفصیلی کاربریها در محدوده مورد مطالعه تحلیل گردید. با توجه به فرضیه تحقیق به نظر می رسید که در برخی از نقاط محدوده مورد مطالعه (در طرح تفصیلی)، کاربریهای مسکونی به تجاری تغییر یافته است. مساحت کل محدوده برابر 5/115  هکتار است و مساحت کاربریهای مسکونی در طرح تفصیلی برابر 8/62  هکتار است که برابر 0.54 محدوده است. مساحت تغییر کاربری مسکونی برابر 4/4 هکتار است که بیشترین میزان تغییر کاربری به تجاری بوده با مساحتی برابر 7/2 هکتار است. بنابراین فرضیه تحقیق مورد قبول است و کاربری مسکونی در برخی نقاط محدوده به تجاری تغییر یافته است. علت این امر قرار گرفتن محدوده در قطب مرکزی شهر و وجود مراکز تجاری و  سایر مراکز مهم در آن است. در نهایت پیشنهاد می گردد که  راهکارهایی که باعث تحقق کاربری مسکونی در این محدوده گردیده، در سایر قسمتهای شهر هم اجرا گردد. و نیز در توزیع مراکز تجاری و سایر مراکز آموزشی،درمانی، فرهنگی و... در این بخش نسبت به سایر بخشهای شهر تعادل وجود داشته باشد تا از تمرکز در هسته اصلی کاسته شود.

هدف این پژوهش، بررسی نقش کشاورزی در توسعه پایدار روستایی بخش بردخون و شناسایی توان ها و استعدادهای کشاورزی منطقه می باشد. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی بوده و بر اساس مطالعات پیمایشی و کتابخانه ای اطلاعات لازم جمع آوری گردیده و از مدل سوات برای شناسایی نقاط ضعف و قوت و فرصت ها و تهدیدها و از روش آزمون دوجمله ای برای آزمون فرضیه ها استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش، کشاورزان گوجه فرنگی کار و کارشناسان روستایی منطقه مورد مطالعه می باشد که تعداد 235 نفر از کشاورزان و 20 نفر از کارشناسان بخش، به عنوان حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شدند و تعداد 200 پرسشنامه کشاورزان برگشت داده شد. از ضریب آلفای کرونباخ جهت تعیین پایایی پرسشنامه استفاده شده که برای پرسشنامه کشاورزان مقدار آن 77/0 و برای پرسشنامه کارشناسان 71/0 می باشد. در این پژوهش از نرم افزار EXEL و SPSS برای تجزیه و تحلیل داده ها و برای تهیه نقشه های موقعیت جغرافیایی از نرم افزار GIS استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد که فرضیه« منطقه بردخون استعداد زراعت و باغداری را دارد» از نظر کشاورزان رد و از نظر کارشناسان تایید شده است و فرضیه های« کشاورزی موجب افزایش اشتغال و درآمد مطمین کشاورزی منطقه مورد مطالعه خواهد شد« و« صیفی کاری به ویژه کشت گوجه فرنگی در رسیدن به توسعه پایدار روستایی بیش ترین تاثیر را دارد»، از نظر هر دو گروه تایید شده است. نتایج نهایی پژوهش نشان می دهد که کشاورزی به ویژه کشت گوجه فرنگی در توسعه پایدار روستایی بخش بردخون تاثیر بسزایی داشته است.

امکانات طبیعی از کشوری به کشور دیگر متفاوت است.یکی از این امکانات طبیعی در کشورها معادن هستند که از ارکان اساسی و حیاتی اقتصاد کشور محسوب می شوند و در حمل ونقل شهرهای معدنی تاثیر گذار است.هدف از این پژوهش میزان سنجی رابطه بین بهره برداری از معادن و حمل ونقل در شهر زرند می باشد و در این راستا نقش معادن در حمل و نقل عمومی و کاربری های شهری در شهر زرند سنجیده می شود. روش پژوهش در این مقاله رویکردی تحلیلی-توصیفی دارد. درآغاز با استفاده از روش های کتابخانه ای به تدوین مباحث نظری پرداخته شده است و در گام بعد با استفاده از ابزار پرسشنامه و آزمون همبستگی اسپیرمن و نرم افزار SPSS اطلاعات جمع آوری شده تجزیه و تحلیل شده است.نتایج یافته ها حاکی از آن است که، با محاسبه شدت همبستگی 71/0، بهره برداری از معادن و ایجاد صنایع و کارخانه های  وابسته به آن باعث افزایش انبارها در شهر زرند شده است. همچنین با افزایش حمل مواد معدنی و حمل و نقل عمومی کاربری ها در شهر نیز تغییر یافته است که شدت همبستگی 82/0 بین این دو متغیر آن را تایید می کند. در کنار این، آزمون هبستگی با ضریب 55/0 بین دو متغیر حمل ونقل و ایجاد پارکینگ نشان می دهد که، حمل و نقل جهت حمل مواد معدنی و صنایع وابسته به آن در افزایش پارکینگ ها در شهر زرند موثر وافع شده است.